Dane GUS za 2022 r. nie napawają optymizmem. W Polsce ponad 90% ścieków z szamb trafia w stanie nieoczyszczonym do środowiska. Lekarstwem na nieszczelność tego systemu mogą być narzędzia informatyczne. Jednym z prekursorów wprowadzenia cyfryzacji w obszarze gospodarki ściekowej jest Piotrków Trybunalski. Dzięki uszczelnieniu obiegu nieczystości ciekłych, ilość ścieków dowożonych do piotrkowskiej oczyszczalni wzrosła w ostatnich latach o ponad 50%.
Skala nieprawidłowości polskiego systemu ściekowego terenów nieskanalizowanych podkreślana jest od wielu lat. W samorządach zawodzi zarówno ewidencjonowanie zbiorników bezodpływowych i oczyszczalni przydomowych, jak i kontrola częstotliwości wywozów nieczystości. Dlatego tak ważne jest, aby gminy prowadziły szczegółowy rejestr, który pozwoli na wykrycie nieszczelnych szamb i nielegalnych wywozów. Jest to istotne również z punktu widzenia najnowszych aktów prawnych – nowelizacji Prawa wodnego oraz ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach – których zapisy mobilizują gminy do uporządkowania gospodarki ściekowej terenów nieobjętych systemem kanalizacyjnym.
Cyfryzacja gospodarki ściekowej a ochrona środowiska
Piotrków Trybunalski jako jeden z pierwszych samorządów w Polsce zauważył potrzebę cyfryzacji obiegu nieczystości ciekłych dowożonych taborem asenizacyjnym. Od ponad dwóch lat korzysta on z rozwiązań informatycznych opracowanych przez firmę Ścieki Polskie. Obejmują one wszystkie podmioty biorące udział w obiegu ścieków dowożonych – od ich wytworzenia, poprzez transport, aż do oczyszczenia. Dostarczają również kompletną wiedzę dotyczącą ścieków nieobjętych systemem kanalizacyjnym, podmiotom nadzorującym.
Uporządkowanie i bieżący nadzór nad gospodarką ściekową w wyraźny sposób przyczyniły się do poprawy stanu środowiska naturalnego w Piotrkowie. Jak podkreśla Prezydent Piotrkowa Trybunalskiego Adam Karzewnik, ochrona środowiska jest działaniem priorytetowym, co widać w dyrektywach unijnych i polskim ustawodawstwie. Jest również bardzo ważnym działaniem dla naszej gminy. Kładziemy duży nacisk na to, aby środowisko Piotrkowa Trybunalskiego było przyjazne mieszkańcom. Szczelny system wywozu nieczystości ciekłych jest jednym z ważnych elementów dbałości o to środowisko.
Michał Rżanek, prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji wskazuje, iż zmiany legislacyjne wprowadzone w 2022 roku oraz idące za tym zmiany w ewidencjonowaniu ścieków dowożonych, przyczyniły się do uszczelnienia systemu: – Od 2021 roku, kiedy wdrożyliśmy system, dostrzegalny jest wzrost ilości nieczystości dowożonych do stacji zlewnej. W roku 2021 nastąpił wzrost o 43% w stosunku do roku poprzedniego, natomiast w roku 2022 zanotowaliśmy wzrost o ponad 55% w stosunku do roku 2020. Trzeba zaznaczyć, że w tym samym czasie ilość zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków zwiększyła się zaledwie o kilkanaście sztuk.
– Po wdrożeniu tego systemu mamy bardzo szczegółowy wgląd w każdy zbiornik bezodpływowy i każdą przydomową oczyszczalnię ścieków. Monitorujemy również częstotliwość wywozu nieczystości ciekłych z posesji, co pozwala nam określić, czy zbiornik jest opróżniany w sposób prawidłowy i regularny – dodaje Adam Karzewnik.
Piotrkowska oczyszczalnia nie obawia się ścieków dowożonych
Wzrost ilości ścieków dowożonych może prowadzić do niewydolności oczyszczalni ścieków, szczególnie tych mniejszych i mniej zaawansowanych technologicznie. Jak to wygląda w Piotrkowie Trybunalskim, w którym ilość ścieków dowożonych wzrosła o ponad 50%?
– Oczyszczalnia ścieków daje sobie radę z dostarczanymi ściekami dowożonymi, jednak do stacji zlewnej PWiK Sp. z o.o. przyjmowane są wyłącznie nieczystości ciekłe bytowe pochodzące ze zbiorników bezodpływowych oraz z osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków. – mówi Justyna Biegała, Kierownik Zakładu Oczyszczalni Ścieków w Piotrkowie. Natomiast nieczystości ciekłe przemysłowe trafiają do drugiego punktu zlewnego, czyli do zbiornika retencyjnego. W razie potrzeby następuje ich unieszkodliwianie, a następnie są stopniowo dawkowane do całego układu technologicznego.
Piotrkowska oczyszczalnia ścieków jest jedną z najnowocześniejszych w Polsce, a dowożone ścieki są – zgodnie z obowiązującym prawem – poddawane szczegółowej kontroli. – Pochodzenie nieczystości jest szczegółowo weryfikowane przez pracowników oczyszczalni. Dodatkowo stacja zlewna wyposażona jest w sondę pH, sondę przewodności oraz automat do pobierania próbek, dzięki czemu mamy możliwość bieżącej kontroli jakości dostarczanych nieczystości ciekłych. W przypadku przekroczenia pH następuje blokada zrzutu nieczystości ciekłych, dodatkowo z każdego zrzutu jest pobierana próba. Do dalszej analizy laboratoryjnej podawane są wybrane losowo próby – podkreśla Justyna Biegała.
Warto dodać, że piotrkowska oczyszczalnia ścieków została zmodernizowana w roku 2014 pod kątem dostosowania jej do zwiększonej wielkości przepływów oraz większej ilości ładunków.
Cyfryzacja objęła wiele podmiotów
Po narzędzia informatyczne, które ułatwiają wypełnianie nowych obowiązków nałożonych przez prawo sięgają nie tylko samorządy i oczyszczalnie ścieków, ale również firmy asenizacyjne.
Jak podkreśla prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji, ważną cechą wdrożonego oprogramowania jest to, że pozwala zarządzać gospodarką ściekową w sposób kompleksowy i obejmuje wszystkie zaangażowane podmioty: samorząd, stację zlewną, firmy asenizacyjne oraz mieszkańców. Pozwala to w łatwy sposób skoordynować działania związane z obiegiem ścieków, monitorować cały proces i wykrywać ewentualne nieprawidłowości.
Narzędzia informatyczne wykorzystywane w piotrkowskim przedsiębiorstwie wodociągowym pozwalają na bieżąco monitorować firmy asenizacyjne. – System wdrożony przez firmę Ścieki Polskie w Piotrkowie jest dużym ułatwieniem w codziennej pracy przedsiębiorstwa wodociągowego. Pozwala na łatwe, szybkie i precyzyjne monitorowanie obiegu nieczystości dowożonych. Dzięki wdrożonemu oprogramowaniu możemy pracować w trybie rzeczywistym i na bieżąco śledzić monitorować pracę firm asenizacyjnych oraz zrzuty dokonywane w stacji zlewnej – mówi Michał Rżanek, prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji.
Stałej kontroli podlega również częstotliwość wywozów nieczystości ciekłych z posesji, co znacząco zwiększa ilość ścieków dowożonych do oczyszczalni. – Ewidencja prowadzona w czasie rzeczywistym pozwala ograniczyć nielegalne wywozy nieczystości, które negatywnie wpływają na ekosystem – dodaje prezes Rżanek.
Z systemu do zarządzania obiegiem nieczystości ciekłych korzysta również Urząd Miasta w Piotrkowie Trybunalskim. – Oprogramowanie, które użytkujemy pozwala naszej gminie realizować zadania wynikające z Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Nakłada ona obowiązek rejestracji wszystkich zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków, a także prowadzenia ewidencji umów na wywóz nieczystości Ponadto ustawa nakazuje bieżące monitorowanie częstotliwości opróżniania tych zbiorników – mówi prezydent Adam Karzewnik.
Stacje zlewne jako kluczowy element gospodarki ściekowej
Jednym z kluczowych elementów sprawnego systemu gospodarowania ściekami dowożonymi są stacje zlewne, które powinny kontrolować szczelność obiegu nieczystości. Ścieki, które do nich trafiają muszą być w odpowiedni sposób zewidencjonowane i opisane. Jak wynika z badania przeprowadzonego przez Ścieki Polskie oraz Bank Gospodarstwa Krajowego, niemal 8% stacji zlewnych nie monitoruje skąd pochodzą dowożone do nich nieczystości ciekłe, a tym samym nie są w stanie dotrzeć do właściciela posesji w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Aż 89% procent badanych stacji zlewnych nie spełnia wymogów ustawowych w zakresie potwierdzenia zrzutów nieczystości.
Drugim poważnym problemem jest opóźnienie technologiczne oczyszczalni ścieków, które uniemożliwia im wypełnianie podstawowych obowiązków prawnych związanych z funkcjonowaniem stacji zlewnych. O warunkach technicznych, jakie muszą spełniać stacje zlewne mówi Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych. Zgodnie z zapisami rozporządzenia, stacje zlewne powinny być wyposażone w odpowiednie komponenty, które umożliwiają pomiar objętości dowożonych ścieków, ich hermetyczny zrzut oraz separowanie zanieczyszczeń stałych.
Jedną z wzorcowych stacji zlewnych, spełniających wszystkie te wymagania, jest obiekt należący do Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji. Jak mówi prezes Michał Rżanek, piotrkowska stacja zlewna może pochwalić się wysokimi standardami, zapewniającymi zachowanie wymaganych norm w zakresie przyjmowania, ewidencjonowania i opisywania nieczystości ciekłych. Pracownicy oczyszczalni ścieków otrzymują w czasie rzeczywistym szczegółowe informacje o wszystkich dokonanych zrzutach. Na stacji zlewnej wdrożyliśmy oprogramowanie zlewnia.online, które pozwala nam na bieżąco monitorować obieg ścieków dowożonych oraz lokalizować miejsca ich pochodzenia. Zbierane przez system dane są automatycznie przekazywane do urzędu gminy.
Stacja zlewna w Piotrkowie Trybunalskim (fot. PWiK Piotrków Trybunalski)
Gospodarka ściekowa w Polsce i UE
Racjonalna gospodarka ściekowa, w tym uszczelnienie obiegu nieczystości ciekłych, ma priorytetowe znaczenie dla ochrony środowiska, która jest jednym z najważniejszych obszarów działania Unii Europejskiej. Wynika to z ograniczonych zasobów wodnych oraz nadmiernej emisji ścieków do środowiska – głównie na terenach nieskanalizowanych.
Jak wynika z raportu z badania stacji zlewnych w Polsce przygotowanego przez Ścieki Polskie oraz BGK, ponad 10,5 mln Polaków nie ma podłączenia do sieci kanalizacyjnej. W Polsce zarejestrowanych jest ponad 2,4 mln zbiorników bezodpływowych – szamb i przydomowych oczyszczalni ścieków a jedynie 7-8% ścieków pochodzących z tych zbiorników trafia do oczyszczalni. Wśród problemów wpływających na nieszczelność systemu gospodarowania ściekami dowożonymi są: brak rzetelnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni, nieszczelne szamba na posesjach oraz brak nadzoru nad obiegiem nieczystości.
W ostatnich latach dostrzegalny jest wzrost świadomości polskich samorządów w tym temacie i chęć uporządkowania obszaru ścieków dowożonych. Przykład Piotrkowa Trybunalskiego pokazuje, że wprowadzenie cyfryzacji daje wymierne korzyści środowiskowe jak i ekonomiczne – wzrost dopływu ścieków do oczyszczalni to większe wpływy do budżetu.
Poznaj kompleksowe rozwiązania cyfrowe powalające wypełnić wszystkie obowiązki ustawowe i uszczelnić system obiegu nieczystości ciekłych.
Zadbaj o środowisko z oprogramowaniem Ścieków Polskich!
